Thang máy là phương tiện vận chuyển người và hàng hóa trong các công trình cao tầng. Vì tính chất hoạt động đặc thù và liên quan trực tiếp đến an toàn tính mạng, thang máy được xếp vào danh mục “máy, thiết bị, vật tư có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động”. Chính vì vậy, quá trình thiết kế – sản xuất – kiểm đinh – lắp đặt – vận hành đều phải tuân thủ chặt chẽ theo hệ thống tiêu chuẩn thang máy Việt Nam cũng như các quy chuẩn quốc tế.

1. Tiêu chuẩn thang máy là gì?

Tiêu chuẩn thang máy là tập hợp những quy định bắt buộc về an toàn, chất lượng và hiệu suất của thiết bị thang máy trước khi được đưa vào sử dụng. Đây là hệ thống tiêu chí được xây dựng dựa trên quá trình nghiên cứu, thử nghiệm và đo lường nghiêm ngặt từ các tổ chức chuyên môn nhằm đảm bảo rằng thang máy vận hành ổn định, an toàn tuyệt đối và phù hợp với môi trường sử dụng thực tế.

Việc tuân thủ đầy đủ các tiêu chuẩn này không chỉ giúp hạn chế tối đa rủi ro sự cố, tai nạn mà còn là điều kiện tiên quyết để thang máy được kiểm định và cấp phép hoạt động tại Việt Nam.

2. Phân loại tiêu chuẩn thang máy

2.1. TCVN 5744:1993 – Yêu cầu an toàn trong lắp đặt và sử dụng

TCVN 5744:1993 là một trong những tiêu chuẩn Việt Nam đầu tiên về thang máy, được ban hành bởi Bộ Xây dựng vào năm 1993. Mặc dù ra đời từ rất sớm, tiêu chuẩn này vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an toàn kỹ thuật cho quá trình lắp đặt và vận hành thang máy.

Phạm vi áp dụng: áp dụng cho thang máy dẫn động điện (thang chở người và thang chở hàng). Dựa theo chức năng sử dụng, thang máy được chia thành 5 loại:

Loại I: Thang máy chuyên chở người.
Loại II: Thang máy chủ yếu chở người và kèm theo hàng hóa.
Loại III: Thang máy chở giường bệnh (băng ca) trong bệnh viện.
Loại IV: Thang máy chở hàng có người đi kèm.
Loại V: Thang máy chở hàng điều khiển từ bên ngoài cabin, cabin nhỏ không cho phép người vào.

Nội dung chính của TCVN 5744:1993

Quy định yêu cầu kỹ thuật an toàn trong quá trình lắp đặt, vận hành và sử dụng thang máy.
Hướng dẫn điều kiện lắp đặt tương ứng với từng loại thang máy (nhập khẩu hoặc liên doanh).
Đưa ra tiêu chuẩn dành cho đơn vị thi công lắp đặt, đảm bảo đáp ứng đúng quy chuẩn an toàn.
Xác định quy trình nghiệm thu kỹ thuật sau khi lắp đặt.
Đề cập đến các quy tắc an toàn trong quá trình sử dụng thang máy.

Tiêu chuẩn này là cơ sở pháp lý và kỹ thuật quan trọng cho các doanh nghiệp, kỹ sư, chủ đầu tư khi lắp đặt và đưa thang máy vào sử dụng tại các công trình trên toàn quốc.

2.2. TCVN 5866:1995 – Cơ cấu an toàn cơ khí

Đây là một trong những quy chuẩn quan trọng nhất đối với thang máy gia đình cũng như thang máy dân dụng, đặc biệt là về mặt an toàn cơ khí và cơ cấu bảo vệ.

Phạm vi áp dụng:

Tiêu chuẩn này được áp dụng cho các loại thang máy được phân loại và định nghĩa trong TCVN 5744:1993. Mục tiêu chính là đảm bảo các bộ phận an toàn của thang máy hoạt động chính xác, hiệu quả, hạn chế tối đa rủi ro trong quá trình vận hành.

Các yêu cầu an toàn chính

Tiêu chuẩn TCVN 5866:1995 đưa ra những quy định nghiêm ngặt đối với các cơ cấu bảo vệ sau:

Bộ khống chế vượt tốc của cabin và đối trọng: Phải đảm bảo cabin không vượt quá tốc độ cho phép, giúp tránh tình trạng rơi tự do hoặc mất kiểm soát tốc độ.
Cơ cấu hãm an toàn của cabin và đối trọng: Đảm bảo khả năng dừng lại khẩn cấp khi xảy ra sự cố về vận tốc hoặc cáp kéo.
Giảm chấn và cữ chặn (bộ giảm chấn): Hấp thụ lực khi cabin hoặc đối trọng chạm đáy giếng thang, hạn chế chấn động mạnh gây nguy hiểm.
Khóa cửa tầng tự động: Phải được thiết kế để chỉ mở cửa khi cabin dừng chính xác tại tầng, đảm bảo an toàn tuyệt đối cho người ra vào.

2.3. TCVN 6904: 2001 – Phương pháp thử các yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt

TCVN 6904:2001 là tiêu chuẩn kỹ thuật do Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành năm 2001, quy định cụ thể phương pháp thử các yêu cầu an toàn đối với thang máy dẫn động điện.

Tiêu chuẩn này được xây dựng nhằm đảm bảo rằng thang máy không chỉ được lắp đặt đúng kỹ thuật, mà còn phải vượt qua các bài kiểm tra thực tế về mức độ an toàn trước khi đưa vào vận hành hoặc sau khi có sửa chữa, tai nạn.

Phạm vi áp dụng:

TCVN 6904:2001 được áp dụng cho thang máy dẫn động điện trong các trường hợp cụ thể như:

Sau khi lắp đặt mới, trước khi đưa vào sử dụng chính thức.
Sau quá trình sửa chữa, trung tu hoặc đại tu hệ thống thang máy.
Sau khi xảy ra tai nạn nghiêm trọng và đã khắc phục hoàn toàn hậu quả.
Khi giấy phép sử dụng thang máy hết hạn và cần gia hạn mới.
Theo yêu cầu của cơ quan quản lý an toàn lao động hoặc đơn vị kiểm định độc lập.

Ý nghĩa

Việc áp dụng TCVN 6904:2001 giúp đảm bảo rằng tất cả các hệ thống thang máy điện đều được đánh giá một cách nghiêm ngặt và khoa học, tránh rủi ro trong quá trình vận hành, đặc biệt trong môi trường có mật độ sử dụng cao như chung cư, văn phòng hoặc nhà dân có nhiều tầng.

2.4. TCVN 6905: 2001 – Phương pháp thử các yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt

TCVN 6905:2001 là tiêu chuẩn kỹ thuật do Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành năm 2001, quy định về phương pháp thử các yêu cầu an toàn trong cấu tạo và lắp đặt đối với thang máy dẫn động thủy lực.

Tương tự như tiêu chuẩn dành cho thang máy điện, tiêu chuẩn này nhằm đảm bảo rằng thang máy thủy lực được đưa vào sử dụng trong trạng thái an toàn tuyệt đối, thông qua các bài kiểm tra bắt buộc.

Phạm vi áp dụng:

Phương pháp thử được quy định trong TCVN 6905:2001 áp dụng cho thang máy thủy lực trong các trường hợp sau:

Sau khi lắp đặt lần đầu, trước khi chính thức vận hành.
Sau khi tiến hành sửa chữa lớn, cải tạo, trung tu hoặc đại tu thiết bị.
Sau khi thang máy gặp sự cố nghiêm trọng và đã được khắc phục hoàn toàn.
Khi giấy phép sử dụng hết hạn, cần tiến hành kiểm định lại để gia hạn.
Theo yêu cầu của cơ quan quản lý an toàn lao động, hoặc đơn vị kiểm định chuyên môn.

Vai trò và ý nghĩa

TCVN 6905:2001 là tiêu chuẩn quan trọng nhằm đảm bảo rằng các hệ thống thang máy thủy lực – vốn vận hành bằng áp suất dầu thủy lực – phải được kiểm soát nghiêm ngặt về an toàn, tránh rò rỉ dầu, tụt áp, hoặc lỗi van điều áp gây nguy hiểm trong vận hành.

Tiêu chuẩn này tăng cường tính minh bạch, an toàn và trách nhiệm trong việc đưa thang máy thủy lực vào sử dụng tại các tòa nhà dân dụng, trung tâm thương mại, nhà ở gia đình hoặc công trình cải tạo.

2.5. TCVN 6396 – 28: 2013 – Yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt thang máy

TCVN 6396-28:2013, ban hành bởi Bộ Khoa học và Công nghệ, là một trong những tiêu chuẩn quan trọng nhất trong hệ thống các Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) về thang máy. Đây là tiêu chuẩn đầu mối, tạo tiền đề cho nhiều quy định kỹ thuật và pháp luật liên quan đến an toàn thang máy tại Việt Nam.

Bộ tiêu chuẩn TCVN 6396 gồm nhiều phần, được xây dựng dựa theo tiêu chuẩn Châu Âu EN 81, quy định chi tiết về các yêu cầu an toàn trong cấu tạo, lắp đặt và vận hành thang máy chở người và hàng.

TCVN 6395:2008, Thang máy điện – Yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt.
TCVN 6396-2:2009 (EN 81-2:1998), Thang máy thủy lực – Yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt.
TCVN 6396-3:2010 (EN 81-3:2000), Yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt thang máy – Phần 3: Thang máy chở hàng dẫn động điện và thủy lực.
TCVN 6396-28:2013 (EN 81-28:2003), Yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt thang máy – Thang máy chở người và hàng – Phần 28: Báo động từ xa trên thang máy chở người và thang máy chở người và hàng.
TCVN 9396-58:2010 (EN 81-58:2003), Yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt thang máy – Kiểm tra và thử – Phần 58: Thử tính chịu lửa của cửa tầng.
TCVN 6396-70:2013 (EN 81-70:2003), Yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt thang máy – Áp dụng riêng cho thang máy chở người và thang máy chở người và hàng – Phần 70: Khả năng tiếp cận thang máy của người kể cả người khuyết tật.
TCVN 6396-71:2013 (EN 81-71:2005/Amd 1:2006), Yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt thang máy – Áp dụng riêng cho thang máy chở người và thang máy chở người và hàng – Phần 71: Thang máy chống phá hoại khi sử dụng.
TCVN 6396-72:2010 (EN 81-72:2003), Yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt thang máy – Áp dụng riêng cho thang máy chở người và thang máy chở người và hàng- Phần 72: Thang máy chữa cháy.
TCVN 6396-73:2010 (EN 81-73:2005), Yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt thang máy – Áp dụng riêng cho thang máy chở người và thang máy chở người và hàng – Phần 73: Trạng thái của thang máy chở người và thang máy trong trường hợp có cháy.
TCVN 6396-80:2013 (EN 81-80:2003), Yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt thang máy – Thang máy đang sử dụng – Phần 80: Yêu cầu về cải tiến an toàn cho thang máy chở người và thang máy chở người và hàng.

2.6. Quy chuẩn thang máy gia đình TCVN 6395:2008

Tiêu chuẩn này quy định các yêu cầu an toàn kỹ thuật đối với thang máy điện được lắp đặt cố định, phục vụ các tầng dừng xác định, với cabin được thiết kế để chở người hoặc chở hàng có người đi kèm. Cabin thang máy được treo bằng cáp hoặc xích, di chuyển theo hệ thống ray dẫn hướng đặt thẳng đứng hoặc nghiêng không quá 15 độ so với phương thẳng đứng. Nội dung chính của tiêu chuẩn bao gồm:

Các yêu cầu an toàn về cấu tạo thang máy: từ cabin, khung cabin, ray dẫn hướng, hệ thống phanh,… đến thiết bị điều khiển và bảo vệ.
Các quy định về lắp đặt: đảm bảo quá trình lắp đặt tuân thủ đúng kỹ thuật nhằm hạn chế tối đa rủi ro và sự cố trong quá trình vận hành.
Yêu cầu về kích thước, vật liệu, độ bền và thử nghiệm kỹ thuật trước khi đưa vào sử dụng.

Qua bài viết trên, hy vọng bạn đã hiểu rõ hơn về các tiêu chuẩn Việt Nam hiện hành dành cho thang máy. Đây chính là những quy chuẩn bắt buộc mà các doanh nghiệp sản xuất, lắp đặt và vận hành thang máy phải tuân thủ. Những bộ tiêu chuẩn này không chỉ đảm bảo tính an toàn, chất lượng kỹ thuật, mà còn là thước đo minh bạch để đánh giá và kiểm soát chất lượng sản phẩm trên thị trường thang máy hiện nay.

Nguồn Tổng Hợp